Balthasar Gerards

Balthasar Gerards, een streng gelovige katholiek die een aanhanger was van Philips de tweede uit Spanje. Doordat Balthasar Gerards Willem van Oranje heeft vermoordt is hij onlosmakelijk verbonden met de Nederlandse en de Delftse geschiedenis. In het Prinsenhof in Delft vond deze belangrijke gebeurtenis uit de Nederlandse en Delftse geschiedenis plaats; de moord op Willem van Oranje, voorvader van Koning Willem-Alexander.

Tekening van Balthasar Gerards, borstbeeld in ovaal, in de hoeken en beneden het opschrift: 'Anno 1584 : den 10 july is van desen : den Prince van Orangien tot Delft doorschoote. Geheeten Balthasar Geeraerts out 26 jaer'. Op 10 juli 1584 klonk op de trap het schot van Balthasar Geeraerts. Zoals de Staten van Holland het beschreven; 'Nae noene omtrent twee uyren is syne Excellencie van de Tafel tredende op de eerste niewe Trappe in syn Hof binnen Delf, doorschoten....'. Met één schot vuurde Balthasar Geeraerts drie kogels af, waarvan er twee het lichaam van de prins weer verlieten. Zij lieten hun sporen na in de muur. Deze zijn nog steeds te zien in de zgn. 'moordhal', al zijn ze in de loop der eeuwen door het betasten van nieuwsgierige bezoekers sterk vergroot. De vraag waarom de kogelgaten zo laag in de muur zitten, hield en houdt nog steeds veel bezoekers bezig. Het vermoeden is, dat de oorspronkelijke gangvloer lager was gesitueerd, maar hier is bij de restauratie niets van gebleken. Evenmin weten wij precies welke vluchtroute Balthasar Geeraerts heeft genomen. Op de bekende prentjes van de moord op Oranje zien we de moordenaar vaak vluchten over de stenen trap in de moordhal en via de deur naar de tweede binnenplaats de wijk nemen. Zo hoopte hij de stadswallen te bereiken en in de gracht te kunnen springen en ontsnappen. Geeraerts werd echter bij de stallen (dichtbij de stadswallen) gegrepen. Collectie Museum Prinsenhof, Delft

Balthasar Gerards groeide op in een kleine dorpsgemeenschap in Frankrijk. Zijn ouders waren streng katholiek en moesten niets van het protestantisme hebben. In zijn jeugd vertrekt hij naar de stad Dole, een plek waar Willem van Oranje ooit stadhouder, was om daar rechten te gaan studeren. In 1576 hoort hij over een politieke actie van Willem van Oranje wat hem enorm woedend maakte. Hij stak een dolk, die hij in z’n hand had met alle kracht in de deur en hij zou willen, dat die stoot in het hart van de prins van Oranje zou zijn gegeven.

In 1580 doet Philips de prins van Oranje in de ban en verklaarde hem vogelvrij. Daarboven loonde Philips een beloning uit van 25.000 dukaten voor degene die Willem van Oranje vermoordde. Of geld het motief voor Balthasar Gerards was om Willem van Oranje te vermoorden, zoals in de Grote Winkler Prins staat, is lang niet zeker.

Na het vierde verhoor van Balthasar Gerards zei hij: “Ik deed het om me te verrijken. “ Maar of je veel waarde aan deze bekentenis moet hangen is nog maar de vraag. Hij is na de moord hardhandig aangepakt en voor het verhoor meerdere keren gemarteld.

Toen Balthasar Gerards in 1581 hoorde dat de prins van Oranje vogelvrij was verklaard nam hij zich voor – als fel voorstander van het katholieke geloof – Willem van Oranje te vermoorden. In 1584 kwam hij eindelijk in Delft aan. Toentertijd was Delft een stad met ongeveer tienduizend inwoners en was het sinds 1572 onder de residentie van Willem van Oranje. Prins Willem van Oranje woonde hier in het voormalige St. Agatha-klooster dat later het Prinsenhof werd genoemd. Balthasar Gerards vond onderdak in de Herberg de Diamant. Hedendaags is dit een bakkerij en bevind zich vlak bij het Prinsenhof. In mei schreef hij in een brief dat hij graag in dienst van de prins zou treden. Hij deed zich voor als Francois Guijon, een frans protestant. Deze zogenaamde Francois Guijon was tegen Spanje met als heerser Philips de Tweede. Naar aanleiding van zijn brief werd Balthasar naar Frankrijk gestuurd. Hij probeerde het vertrouwen van de Prins van Oranje te wekken.

Op 10 juli 1584 besluit Balthasar Gerards dat het genoeg is. De ochtend besteedt hij aan voorbereidingen voor zijn vlucht. Rond het middaguur, werd Willem van Oranje doodgeschoten terwijl hij van de trap af liep. Zijn laatste woorden waren: “Mon Dieu, mon dieu, ayez pitié de mon âme et de ce pauvre peuple.”

Willem van Oranje wordt op 10 juli 1584 in het Prinsenhof door Balthasar Gerards doodgeschoten. Door het raam de toren van de Nieuwe Kerk. (Ca.1720, Adolf van der Laan, gravure)

Balthasar Gerards was intussen al gevlucht. Hij rende door het prinsenhof de Schoolstraat in maar daar wisten dienaren van de prins hem al in de kraag te grijpen. Hij werd in Delft berecht. Hij werd gehoord en gemarteld. Op de vierde dag na de moord kreeg hij al het vonnis toegewezen van de speciaal voor deze gelegenheid samengestelde rechtbank; de doodstraf. Volgens Pérez Rodriguez ook wel de marteldood genoemd . Voordat hij de doodstraf onderging moest Balthazar Gerards ook een reeks van verminkingen ondergaan. Deze werden onmiddellijk na het vonnis uitgevoerd. De moord bracht groot verdriet onder alle patriotten maar vreugde onder de katholieken. In Vuillafrans, zijn geboorteplaats werd er zelfs een straatnaam naar Balthasar Gerards vernoemd; Rué Gerard.